نوع مقاله : مقاله مروری

نویسندگان

• مجید پاتو ¹
• سهراب مرادی ²
• جلال هناره ³

¹ استادیار پژوهش، بخش تحقیقات جنگل‌ها و مراتع، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان غربی، سازمان تحقیقات،

² استادیار گروه توسعه کشاورزی و منابع طبیعی، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

³ 1 استادیار پژوهش، بخش تحقیقات جنگلها و مراتع، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان غربی، سازمان تحقیقات، آموزش

چکیده

جنگل‌های زاگرس، به‌عنوان بزرگ‌ترین و مهم‌ترین بوم‌سازگان جنگلی ایران، در سال‌های اخیر تحت‌تأثیر دو پدیده خطرناک، یعنی تغییرات اقلیمی و طوفان‌های ریزگرد، قرار گرفته‌اند. این پژوهش باهدف بررسی تأثیرات هم‌زمان این دو پدیده بر پایداری و سلامت این جنگل‌ها انجام شده است. برای این منظور منابع علمی معتبر از پایگاه‌هایی مانند Scopus، Web of Science و Google Scholar به‌صورت سامان‌مند بررسی و تحلیل شدند. یافته‌ها نشان می‌دهد که افزایش ۵/۱ درجه‌ای دمای هوا و کاهش ۲۰ درصدی بارش‌ها، خشکسالی‌ها را تشدید کرده و رطوبت خاک را تا ۲۵ درصد کاهش داده است. این تغییرات، سلامت گونه‌های اصلی جنگل‌های زاگرس، به‌ویژه بلوط‌ها و دیگر درختان و درختچه‌ها را به‌شدت تهدید می‌کند. از سوی دیگر، طوفان‌های ریزگرد با کاهش ۳۰ درصدی نور خورشید، فرآیند فتوسنتز را مختل کرده و فرسایش خاک را تا ۱۸ درصد افزایش داده‌اند. این عوامل، در کنار هم تأثیرات مخربی بر بوم‌سازگان جنگلی زاگرس داشته‌اند، به‌طوری که تنوع‌زیستی تا ۲۵ درصد و ظرفیت ذخیره‌سازی کربن تا ۱۸ درصد کاهش ‌یافته است. همچنین، عملکردهای حیاتی بوم‌سازگان، مانند تنظیم چرخه آب و تثبیت خاک، به‌شدت تضعیف شده‌اند. ادامه این روند می‌تواند ساختار بوم‌سازگان جنگلی زاگرس را تغییر داده و آن را در برابر آفات و بیماری‌ها آسیب‌پذیرتر کند. برای مقابله با این چالش‌ها، راهکارهایی مانند مدیریت بهینه منابع آب، کاشت گونه‌های مقاوم به خشکی و احیای پوشش گیاهی بومی پیشنهاد شده است. این پژوهش بر ضرورت اقدامات فوری و مؤثر برای حفاظت و احیای جنگل‌های زاگرس تأکید می‌کند.

کلیدواژه‌ها

• طوفان ریزگرد
• خشکسالی
• تنوع زیستی
• فتوسنتز
• فرسایش خاک

موضوعات

• تغییراقلیم