نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• زهرا سیف ¹
• وحید اعتماد ²
• محسن جوانمیری پور ³

¹ دانش آموخته کارشناسی ارشد، گروه جنگلداری و اقتصاد جنگل، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج، ایران.

² دانشیار، گروه جنگلداری و اقتصاد جنگل، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران. کرج، ایران.

³ دانش آموخته دکتری جنگل، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع، کرمانشاه، ایران.

چکیده

در مناطق خشک و نیمه‌خشک تنش شوری و خشکی از مهم‌ترین مشکلات طبیعی محسوب می‌شود. با توجه به اینکه بیشتر مساحت کشور ایران در این دسته قرار دارد، استفاده از گیاهان مقاوم به این تنش‌ها می‌تواند فرصت‌های جدیدی برای بهره‌برداری از اقلیم‌های پرتنش کشور فراهم کند. این پژوهش به بررسی تأثیر سطوح مختلف خشکی و شوری بر زنده‌مانی و خصوصیات مورفوفیزیولوژیک نهال‌های یکساله سنجد پرداخته است. آزمایش در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار و در سه سطح خشکی (شاهد 100، 66 و 33 درصد ظرفیت زراعی) و چهار سطح شوری (صفر، 4، 8 و 12 دسی‌زیمنس بر متر) در گلخانه دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران، از مرداد تا آبان به مدت 4 ماه انجام شد. در این تحقیق، محتوای کلروفیل و کاروتنوئید نهال‌ها مورد بررسی و اندازه‌گیری قرار گرفت. نتایج نشان داد که اثر تنش خشکی و شوری بر صفات اندازه‌گیری شده معنی‌دار است و افزایش این تنش‌ها منجر به کاهش محتوای کلروفیل و کاروتنوئید گردید. به‌طور خاص، میزان کلروفیل a برابر با 1/19 ، کلروفیل b برابر با 0/44، کلروفیل کل برابر با 0/94 و کاروتنوئید برابر با 0/39 میلی‌گرم در گرم وزن تر برگ مشاهده شد. در اثر متقابل تنش شوری و خشکی بر محتوای کلروفیل کل، در تیمارهای 66 درصد ظرفیت زراعی با سطوح نمک 4، 8 و 12 دسی‌زیمنس بر متر  به ترتیب کاهش‌های 9، 21 و 32 درصدی نسبت به شاهد مشاهده شد. همچنین، در تیمارهای 33 درصد ظرفیت زراعی، کاهش‌های 32، 40 و 45 درصدی نسبت به شاهد ثبت گردید.در مورد کاروتنوئیدها نیز، در تیمارهای 66 درصد ظرفیت زراعی و سطوح نمک مشابه، کاهش‌های 11، 13 و 17 درصدی نسبت به شاهد مشاهده شد. در تیمارهای با 33 درصد ظرفیت زراعی نیز کاهش‌های 13، 15 و 23 درصدی در میزان کاروتنوئید نسبت به شاهد ثبت گردید. این یافته‌ها نشان‌دهنده اثرات منفی قابل توجه تنش شوری و خشکی بر محتوای کلروفیل و کاروتنوئید در نهال‌های سنجد است. نتایج بر اهمیت مدیریت این تنش‌ها برای حفظ سلامت و بهره‌وری گیاهان تأکید دارد. انتخاب و پرورش گونه‌های مقاوم می‌تواند به افزایش استفاده از محیط‌های پرتنش کمک کرده و اثرات منفی این تنش‌ها را کاهش دهد.

کلیدواژه‌ها

• تنش شوری
• تنش خشکی
• اثر متقابل
• محتوای کلروفیل
• کاروتنوئید

موضوعات

• خشکسالی